Seksuele ontwikkeling

In de puberteit worden jongens en meiden vruchtbaar. Meisjes worden ongesteld en jongens krijgen hun eerste zaadlozing. Ze worden vaak voor het eerst verliefd en gaan zoenen. Hoe en wanneer praat je met je puber over relaties en seks? En wat vertel je over het aangeven en respecteren van wensen en grenzen?

Pubers en relaties

Tussen 12 en 15 jaar zijn de meeste jongens en meiden wel eens verliefd geweest. Ze ontdekken of ze op jongens, meisjes of allebei vallen. Sommigen weten dit meteen. Soms ontdekken ze dit later. Tussen 15 en 18 jaar krijgen sommige jongeren voor het eerst een vaste relatie. Anderen houden er losse contacten op na. Ze weten nu (meestal) duidelijker welke seksuele voorkeur ze hebben.

Een deel van de jongeren gebruikt online media voor het krijgen van een relatie of seks. Vooral de eerste stappen in verkering en relaties zetten jongeren makkelijker via chat. Bijvoorbeeld iemand laten merken dat je hem of haar leuk vindt. De volgende stap, zoals iemand beter leren kennen, gaat meestal via persoonlijk contact.

Ervaring met seks

Jongeren doen stap voor stap meer seksuele ervaring op: ze gaan verder dan alleen zoenen en strelen. Met 16,4 jaar heeft de helft van de jongeren al wel eens getongzoend. En rond 18 jaar heeft de helft van de jongeren ervaring met vingeren of aftrekken. Met 18,6 jaar heeft de helft van de jongeren orale seks gehad. De helft van de jongeren van 18,7 jaar heeft ervaring met geslachtsgemeenschap (penis-in-vagina-seks). De andere helft van de jongeren heeft hier op deze leeftijden nog geen ervaring mee.

De helft van de jongeren van 14,5 heeft wel eens gemasturbeerd. Zowel jongens als meiden doen op deze leeftijd aan zelfbevrediging (masturberen), hoewel de groep jongens groter is dan de groep meiden. Door zelfbevrediging leren jongeren hun eigen lichaam kennen en leren ze wat ze wel en niet prettig vinden. Als je je kind seksuele voorlichting geeft, praat dan ook over masturberen.

Onzeker over lichaam

Meiden blijken minder tevreden over hun lichaam dan jongens. Minder dan de helft van de meiden (46%) is tevreden over haar uiterlijk in het algemeen, tegenover bijna twee derde (64%) van de jongens. De onzekerheid over het lichaam speelt ook tijdens seks een rol. Meiden voelen zich dan vaker onzeker over hoe ze er bloot uit zien. Jongens kunnen het gevoel hebben dat ze moeten presteren; ze vinden het belangrijk om 'goed' te zijn in seks. Meiden komen minder vaak klaar. Zo heeft een van de elf meisjes (bijna) nooit een orgasme. Eén op de vijf meisjes heeft pijn bij het vrijen.

Hoe praten over seks?

Samen praten over seks is belangrijk. Ook pubers zien hun ouders nog als voorbeeld. Hoe ouder kinderen worden, hoe lastiger ze het vaak vinden om vragen te stellen over seksualiteit. Als ouder kun je daar zelf ook moeite mee hebben.

De meeste meningsverschillen gaan over dat ouders hun kinderen te jong vinden om seksueel actief te zijn. Of ze zijn het niet eens met hun partnerkeuze. Bedenk dat jij in een andere tijd bent opgegroeid. De gevoelens en meningen van je kind kunnen en mogen anders zijn. Dit betekent niet dat je alles goed moet vinden.

Tips voor een gesprek over liefde en seks:

• Begin een luchtig gesprek tijdens het koken of in de auto. Soms praat het makkelijker als je elkaar niet aankijkt en met iets bezig bent.
• Als je een antwoord niet weet, zeg dat dan. Zoek het op en kom er later op terug.
• Wanneer jongeren beginnen met zoenen en vrijen, is het belangrijk dat ze dit alleen doen als ze het zelf willen, als de ander het ook wil en het voor beiden fijn is.
• Kinderen moeten leren dat ze altijd nee mogen zeggen als ze geen zin hebben in zoenen of vrijen, ook als ze net nog ja hebben gezegd. En dat ze altijd de grenzen van anderen moeten respecteren.
• Leer je kind dat je bij geslachtsgemeenschap altijd een condoom moet gebruiken omdat je anders een soa kunt krijgen. En een meisje liefst ook de pil, zodat de kans nog kleiner is om zwanger te raken.
• Weet je niet hoe je een gesprek over seks kunt beginnen? Geef je kind een boek of folder. Laat weten dat je kind met vragen bij je terecht kan.
• Vertel je kind  dat hij of zij kan kijken op een betrouwbare site zoals Sense. Daar staan allerlei weetjes en tips voor kinderen van 13+ en je kind kan er vragen stellen.

LOVE-regels bij praten over seks

Bij het praten over seksualiteit is het handig om de vier LOVE-regels te gebruiken. Deze vier regels zijn makkelijk om te onthouden: de eerste letters van deze regels vormen samen het woord LOVE.

• Let op je kind: zorg dat je weet waar je kind mee bezig is. Offline én online.
• Open communicatie: als je open vragen stelt, nodig je je kind uit om iets te vertellen. Sta ook open voor wat je kind zelf aan jou vertelt.
• Voorbeeld geven: wees zelf het voorbeeld. Zorg dat je kind zich kan spiegelen aan ouders die liefdevol en met warmte met elkaar omgaan. De kans is groot dat je kind die houding overneemt.
• Er zijn voor je kind: het is belangrijk dat je kind altijd bij jou terecht kan als er iets is.

Wensen en grenzen leren aangeven

Als ouder speel je een belangrijke rol in het weerbaar maken van je kind. Pubers die weten wat ze wel en niet willen op seksueel gebied staan sterker in hun schoenen. Ze kunnen beter hun wensen en grenzen aangeven en laten zich minder snel onder druk zetten om verder te gaan dan ze eigenlijk willen. Praat samen ook over grenzen en seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Jongeren voelen zich meer verantwoordelijk voor hun gedrag als ze daar vooraf over hebben nagedacht. Moedig je kind aan om na te denken over wat hij of zij wel en niet wil. En ook over de gevolgen van de keuzes die hij of zij maakt. Bijvoorbeeld: wat kan er gebeuren als je onveilig vrijt en wie is verantwoordelijk voor voorbehoedsmiddelen?

• Vertel je kind dat je altijd bij de ander moet checken wat deze wel en niet wil en wel en niet fijn vindt. Als iemand niet duidelijk ja zegt is het altijd een nee en mag je niet verder gaan.
• Laat je kind weten dat als iemand over de grens van je kind heen gaat dit nooit zijn of haar schuld is. Je kind mag dit altijd aan je vertellen.
• Help bij het aangeven van wensen en grenzen: bijvoorbeeld door te praten over veilig en onveilig vrijen en hoe je wensen en grenzen kunt aangeven.
• Let op signalen van grensoverschrijdend gedrag. Veel jongeren flirten, versieren, worden verliefd en proberen dingen uit. Soms gaan zij hierbij over een grens; let daar op. Laat weten dat, als ze over een grens gaan, ze dit ook aan jou mogen vertellen en dat jij ze zal helpen.
• Praat ook met je kind over seks op internet.
• Op Seksueleopvoeding.info .nl lees je meer over het aangeven van wensen en grenzen.

Meer over seksuele opvoeding van pubers

• Download op Seksueleopvoeding.info de brochure ‘Relationele en seksuele ontwikkeling 9-15 jaar’ .
• Seksueleopvoeding.info -  over de fase 12-15  jaar over de puberteit.
• Boeken kunnen helpen om over relaties en seksualiteit te praten met je kind.
• Pubers (13+) vinden op Sense.info betrouwbare informatie over seks.
• Je puber kan voor informatie en chatten ook terecht op JouwGGD.nl.
• Op Seksueleopvoeding.info/hoe vind je de  brochures over relationele en seksuele ontwikkeling van kinderen ook  in het Engels, Oekraïens en Arabisch. Turks en Spaans volgen nog.